نگاهی به سریال «راه شب» / راهی به روشنایی

این شب ها می توان بار دیگر به تماشای «راه شب» در شبکه آی فیلم نشست. سریالی که نامش در همان ابتدا بسیاری از مردم را به یاد یک برنامه رادیویی پرطرفدار می اندازد. البته این تداعی بی راه هم نیست، قصه این سریال به رادیو و یک مجری رادیویی با بازی ناصر ممدوح گوینده و دوبلور پیشکسوت مربوط است که به واسطه تماس‌های تلفنی مخاطبان برنامه با او، به تدریج به زندگی آنها وارد شده و سعی می‌کند به نوعی حلال مشکلات هر یک از آنها باشد.

 ساختار قصه اپیزودیک است که با رویکردی اجتماعی به سوژه های خود نگاه می کند. ساختاری که مناسب با تعدد و تنوع قصه ها و استقلال دراماتیکی هر کدام بوده و این امکان برای مخاطب فراهم می شود که حتی بدون نیاز به تماشای قسمت های قبل به تماشای اپیزودهای آن به شکل منفرد هم بپردازد. قصه ای که بازنمایی تجربه های زیسته بسیاری از مردم در بستری نمایشی است. مردمی که در اینجا در مقام شنونده و مخاطب رادیو صورت بندی می شوند. مردمی که انگار برنامه  «راه شب» و مجری آن را محفل و رسانه ای مطمئن برای طرح و بیان مشکلات خود و درد و دل کردن دانسته و گویی رسانه در اینجا به مثابه یک منجی نگریسته می شود که صرفا حامل یک پیام نیست، بلکه می تواند به حل مسئله هم کمک کرده و راهگشا باشد.

 اگرچه وزن دراماتیک و ظرفیت و کشش اپیزودها با هم برابر نیست و برخی از قصه ها از جذابیت و تعلیق پذیری بیشتری برای پیگیری مخاطب یا احساس همذات پنداری او وجود دارد اما در نهایت قصه ها، قصه های دلنشینی است و به دلیل نسبت آنها با زندگی روزمره و فضایی از رئالیسم اجتماعی، از باورپذیری خوبی برخوردار بوده و هر کس می تواند ردپایی از دغدغه های خود را در آنها ببیند.

به عبارت دیگر  «راه شب» سریال دغدغه مندی است و صرفا برای تامین سرگرمی ساخته نشده است. شمایلی از همین فضا و ساختار و زبان نمایشی را در فضایی دیگر در سریال  «هزاران چشم» کیانوش عیاری هم شاهد بودیم.

«راه شب» به واسطه رویکرد اجتماعی خود که در واقع رویکردی از جنس آسیب شناسی اجتماعی است، از برخی خط قرمزها در بازنمایی برخی مشکلات و معضلات اجتماعی عبور کرده و تلاش کرده تا بی پرده تر با مخاطب خود ارتباط برقرار کرده و با او سخن بگوید. حتی برخی از تفکرات و تصورات و عادت های اجتماعی کلیشه ای در برخی از قصه ها به چالش کشیده می شود و در واقع از منظر انتقادی به موضوع نگاه شده است.

بیشتر بخوانید:

برنده مسابقه راه شب کیست؟

راه شب را به زودی در آی‌فیلم ببینید

قسمت اول راه شب را امروز ببینید

تنهایی ناخدا ستار در راه شب

آنچه در قسمت ششم راه شب خواهید دید

 گرچه قصه و نوع روایت آن با توجه به حضور رادیو و عنصر خیال پردازانه آن می توانست رمزآلودتر باشد و به همین واسطه از فرایند رمزگشایی پیچیده تری برخوردار شود. به ویژه صدای گرم و پر رمز و راز ناصر ممدوح هم می توانست عمق این راز آلودگی را بیشتر کند. گرچه ناصر ممدوح بازیگر به معنای حرفه ای آن نیست و اصلا قرار بود که مهدی هاشمی این نقش را بازی کند، اما هم به واسطه صدای گرم و دانشین او و هم ویژگی های نقش و کاراکتری که بازی کرده که یک گوینده و مجری بود به خوبی با نقش مماس شده و حتی گاهی بدون توجه به صحنه و موقعیت و شرایط درام، شنیدن صدای او به مخاطب آرامش می بخشد.

 اما آنچه بیش از هر مولفه دیگری در تحلیل  «راه شب» قابل تامل است، همان نگاه و رویکرد تحلیلی به قصه ها و آدم های قصه است که از منظر جامعه شناسی و روانشناسی به آن نگاه شده و کمک می کند تا شخصیت های قصه و به موازات آن مخاطبی که با آن همذات پنداری می کند، در جهت بهبود اوضاع و حل چالش های زندگی یاری کند. اینکه چطور می توان گره های زندگی خود یا دیگران را گشود.

در واقع سریال  «راه شب» با توجه به تکیه به ظرفیت های دراماتیک رادیو، ظرفیت های استراتژیک و راهگشای رسانه ها در حل مشکلات و چالش های اجتماعی را برجسته می کند و گزافه نیست که بگوییم این سریال به نوعی رسالت و نقش رسانه ها را در نسبت با جامعه و مردم به نمایش گذاشته و بر کارکردهای اخلاقی و اجتماعی آن تاکید می کند. این نگاه به ویژه با تصویری که اغلب مردم از رادیو به عنوان رسانه ای آرامش بخش دارند و به ویژه با خاطرات و حسی که برنامه رادیویی «راه شب» داشتند، عمق بیشتری هم پیدا کرده و حتی می توان گفت تماشای این سریال می تواند انگیزه مخاطب برای رجع به رادیو و شنونده آن بودن را هم ممکن است بالا ببرد.

سریال هایی از جنس  «راه شب» هم از حیث فرمی که ساختار اپیزودیک دارد و هم از حیث مضمونی که به سراغ دغدغه های اجتماعی می رود، به ویژه در شرایط امروز که مردم یک بحران اجتماعی و اقتصادی سخت را تجربه می کنند، می تواند به شدت جذاب و قابل پیگیری باشد.

(به قلم سید رضا صائمی برای وبسایت آی‌فیلم)

/ س م